ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Θεσσαλονίκη: Ένας επερχόμενος κόμβος για startups;
Του Μαρίνου Τζώτζη
Η κοινότητα νεοφυών εταιρειών ή αλλιώς startups όπως έχει επικρατήσει ο όρος στην αγγλική γλώσσα, έχει κάνει πολλά βήματα τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα. Η ύπαρξη μιας πληθώρας εταιρειών αλλά και μιας μεγάλης αγοράς κάνουν την βιωσιμότητα μιας startup με έδρα την πρωτεύουσα μια πιο «ασφαλή» επιλογή. Σύμφωνα με έρευνα του 2017 της ελληνικής συμβουλευτικής εταιρείας Found.ation, ο μεγαλύτερος αριθμός των ελληνικών startups βρίσκεται στην Αθήνα, με μικρό αριθμό να έχει έδρα σε μικρότερες πόλεις όπως τα Ιωάννινα, το Ηράκλειο και η Πάτρα. Παρόλα αυτά δεν υπάρχει κάποια έρευνα που να μπορεί να μας ενημερώσει για τον ακριβή αριθμό τους.
Τι συμβαίνει όμως στην δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας; Η Θεσσαλονίκη είναι μία πόλη που αποτέλεσε οικονομικό κέντρο για την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ιστορίας της. Όσον αφορά όμως την σημερινή της startup σκηνή βρίσκεται ακόμη σε ένα αρχικό στάδιο, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα μια ισχυρή δυναμική. Νέοι άνθρωποι ζουν και δημιουργούν σε αυτήν ενώ έχουν ξεκινήσει και αρκετές ιδιωτικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας.
Ας γνωρίσουμε τους πρωταγωνιστές:
Elektronio
Οι ιδρυτές, Άννα Χλιούρα και Παντελής Ζάρκος.
Ξεκινώντας το 2015 στην Θεσσαλονίκη και κερδίζοντας εννέα βραβεία μέχρι σήμερα, η startup Elektronio αποτελεί ένα από τα «success stories» της ελληνικής πραγματικότητας. Οι ιδρυτές της, Άννα Χλιούρα, 32, και Παντελής Ζάρκος, 33, απόφοιτοι δημοσιογραφίας και ΤΕΙ Οχημάτων αντίστοιχα, αποφάσισαν να δημιουργήσουν έναν νέο τρόπο μετακίνησης για μεγάλες πόλεις. Έχοντας πρότερη εμπειρία από μία startup που δεν πέτυχε λόγω δημιουργικών διαφορών με τα μέλη της προηγούμενης τους ομάδας, δημιούργησαν την Elektronio, μία εταιρεία κατασκευής ηλεκτρικών ποδηλάτων. Η εταιρεία δημιουργήθηκε με δικό τους κεφάλαιο και αποτελεί την αποκλειστική τους απασχόληση. Η ανάπτυξη της ήταν αργή τόσο εξαιτίας των capital controls όσο και της υψηλή φορολογίας. Όπως μας εξήγησε ο Παντελής Ζάρκος, τα πράγματα είναι αρκετά πιο δύσκολα για μια εταιρεία hardware λόγω και του υψηλού κόστους των εξαρτημάτων. Οι απεργίες για την μη ιδιωτικοποίηση του λιμανιού της Θεσσαλονίκης αύξησαν περαιτέρω τα προβλήματά τους όσον αφορά εξαγωγές στο εξωτερικό.
Ο Παντελής Ζάρκος εν δράσει.
Χρειάστηκαν δύο χρόνια για να ισοσταθμίσουν τα έσοδα με τα έξοδά τους κάτι που συνέβη το 2017, έτος που η εταιρεία τους παρουσίασε και τα πρώτα της κέρδη. Παρά την αργή ανάπτυξη της και οι δύο επιλέγουν να παραμείνουν στην Ελλάδα καθώς η επιτυχία στον δύσκολο κόσμο της ελληνικής οικονομίας θα ήταν ένα παραπάνω διαπιστευτήριο για αυτούς. Η κρίση όμως έχοντας επηρεάσει πέρα από τους ίδιους και το αγοραστικό κοινό περιόρισε τις πωλήσεις τους, καθώς το κόστος του προϊόντος τους είναι υψηλό και ανέρχεται στα 2.500 ευρώ το λιγότερο για κάθε ποδήλατο. Παρόλα αυτά σύμφωνα με τον Παντελή Ζάρκο η τιμή του είναι πιο ανταγωνιστική από αντίστοιχες εταιρείες του εξωτερικού κατά 1.000 ή και 2.000 ευρώ. Η πελατεία τους αποτελείται από ιδιώτες και εταιρείες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Στα μελλοντικά τους σχέδια βρίσκονται η δυνατότητα παραγωγής πολλών μοντέλων σε μικρότερο χρόνο, καθώς και η πρόσληψη υπαλλήλων.
dot2dot
Οι ιδρυτές Βασιλική Καρτσιακλή και Χριστίνα Βρακά.
H dot2dot είναι μία startup που ξεκίνησε το 2013 στην Θεσσαλονίκη και προσφέρει εναλλακτικές περιηγήσεις στους πολίτες της πόλης αλλά και σε τουρίστες, με σκοπό να γνωρίσουν «τα μυστικά» της. Κάθε περιήγηση είναι ξεχωριστή και διαμορφωμένη πάνω στις προτιμήσεις των πελατών. Η ιδέα ξεκίνησε το 2013 από τις Βασιλική Καρτσιακλή και Χριστίνα Βρακά, επαγγελματίες με ειδικότητα στις ανθρωπιστικές επιστήμες, καθώς ήταν πολύ δύσκολο για αυτές να βρουν εργασία στον τομέα που σπούδασαν. Οι μόνες επιλογές που απλώνονταν μπροστά τους ήταν η μετανάστευση στο εξωτερικό ή να δημιουργήσουν κάτι δικό τους εδώ. Τέσσερα χρόνια μετά, η εταιρεία τους είναι βιώσιμη, οι δυό τους απασχολούνται αποκλειστικά σε αυτή ενώ έχουν τέσσερις ακόμη συνεργάτες που εργάζονται σε αυτήν μερικώς.
Η dot2dot προσφέρει ακόμη εξειδικευμένες υπηρεσίες σε παιδιά ΑΜΕΑ με κινητικά ή εγκεφαλικά προβλήματα, καθώς και σε ηλικιωμένους που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν σε μεγάλες διαδρομές. Η εξειδίκευση όσον αφορά τις υπηρεσίες και το κοινό της σε συνδυασμό με την αγάπη για αυτό που κάνουν, αποτελεί σύμφωνα με τους ιδρυτές της τον βασικότερο λόγο της επιτυχίας της εταιρείας, παρά τις οικονομικές δυσκολίες σε μια απαιτητική περίοδο.
Oviview
Ο ιδρυτής, Αστεριος Κρητικός.
Η εύρεση του κατάλληλου ατόμου για την στελέχωση μιας απαιτητικής θέσης είναι μία χρονοβόρα και δύσκολη διαδικασία, ειδικά για μεγάλες εταιρείες. Βλέποντας ένα πρόβλημα σε αυτήν την διαδικασία ο Αστέριος Κρητικός, 29, επέστρεψε από την Αγγλία, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην επιχειρηματικότητα και καινοτομία, στην Θεσσαλονίκη και δημιούργησε το Oviview, έναν τρόπο ηλεκτρονικής διεξαγωγής συνεντεύξεων. Το Oviview βρισκόταν υπό ανάπτυξη από το 2016, κυκλοφόρησε επίσημα τον Μάρτιο του 2018 και πλέον διαθέτει πενήντα πελάτες ανά τον κόσμο, με την ελληνική αγορά να αποτελεί μικρό μέρος της πελατείας του. Δημιουργήθηκε με προσωπικό κεφάλαιο του δημιουργού του και απασχολεί πέρα από τον ίδιο, άλλους πέντε υπαλλήλους που εργάζονται αποκλειστικά για αυτό.
Δείχνοντάς μας το Oviview.
Αυτό που ουσιαστικά προσφέρει το Oviview είναι την δυνατότητα παραμετροποίησης ηλεκτρονικών συνεντεύξεων, με τους συνεντευξιαζόμενους να στέλνουν βίντεο στην πλατφόρμα της συνέντευξης. Αρχικά, οι υποψήφιοι κάνουν ένα μικρό βίντεο όπου παρουσιάζουν τον εαυτό τους και στη συνέχεια με μικρά βίντεο απαντούν στις ερωτήσεις που έχουν τεθεί από τους εργοδότες. Η διάρκειά τους καθορίζεται από τους τελευταίους, ενώ μπορούν να αποφασίσουν και την βαρύτητα των ερωτήσεων που θέτουν για να πάρουν μια γεύση από το πως απάντησαν οι υποψήφιοι σε αυτές που θεωρούν σημαντικότερες. Υπάρχει ακόμη και η δυνατότητα για το στέλεχος μιας εταιρείας που βλέπει το βίντεο να αφήσει μία βαθμολογία ή σχόλιο. Έτσι μπορεί να υπάρξει ένα «φιλτράρισμα» υποψηφίων, ώστε το άτομο που θα πάρει την τελική απόφαση να έχει μπροστά του μια ολοκληρωμένη εικόνα για το καθένα από αυτούς.
Athlenda
Το λογότυπο της εταιρείας.
To Athlenda είναι ένα δίκτυο κοινωνικής δικτύωσης το οποίο απευθύνεται αποκλειστικά σε μπασκετμπολίστες, με έδρα στην Θεσσαλονίκη. Ιδρύθηκε από τον πρώην παίκτη της Εθνικής Ελλάδος μπάσκετ Λάζαρο Παπαδόπουλο το 2014. Κίνητρό του ήταν να δώσει την ευκαιρία σε πολλά νέα ταλέντα να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους. Σύμφωνα με τον ίδιο δεν αρκεί απλά το ταλέντο, καθώς πολλές φορές οι κοινωνικές ανισότητες και οι γεωγραφικοί λόγοι μπορούν να τα οδηγήσουν στην αφάνεια. «Όταν ταλέντα σαν τον Αντετοκούνμπο έχουν δυσκολία να ανακαλυφθούν σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι και για άλλα παιδιά». Έχοντας εκτεταμένη εμπειρία στον χώρο, λόγω της προσωπικής του ανάμειξης και θεωρώντας την απώλεια ταλέντου μία «πληγή» για αυτόν, ο γνωστός μπασκετμπολίστας αποφάσισε να αναλάβει δράση. Προς το παρόν η εφαρμογή και ιστοσελίδα του Athlenda δεν αποφέρουν έσοδα στους δημιουργούς και υπαλλήλους, αλλά υπάρχουν χορηγοί που το χρηματοδοτούν και μέσω αυτών οι 16 υπάλληλοι που εργάζονται σε αυτό εξασφαλίζουν τον βιοπορισμό τους. Στα μελλοντικά σχέδια της startup βρίσκεται η εξάπλωση στο εξωτερικό ώστε να γίνει μία παγκόσμια πλατφόρμα για επίδοξους μπασκετμπολίστες.
Σύμφωνα με τον Λάζαρο Παπαδόπουλο το έργο της εταιρείας του είναι αρκετά δυσκολότερο τα τελευταία χρόνια, με τον ιδρυτή της να κατηγορεί την τωρινή κυβέρνηση πως δίνει μεγαλύτερη βάση στον δημόσιο τομέα και αδιαφορεί για τον ιδιωτικό. Κορυφαίο επίτευγμα για τον ίδιο ήταν η ανακάλυψη μέσω του Athlenda του δεκαεπτάχρονου Christ Wamba, αθλητή από το Κονγκό, από την ομάδα του Άρη και η υπογραφή συμβολαίου στον σύλλογο της Θεσσαλονίκης. Η ιστορία του Wamba δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο καθώς μεγάλωσε φτωχικά και πολλά βράδια έπινε μόνο νερό για να ξεγελάσει την πείνα του. Παρόλα αυτά ποτέ δεν εγκατέλειψε την μεγάλη του αγάπη, που δεν ήταν άλλη από το μπάσκετ. Ένα χρόνο πριν από την υπογραφή του συμβολαίου του, ο Wamba βρισκόταν σε hotspot της Λέσβου.
Το success story δεν είναι όμως και τόσο εύκολο…
Μέσος όρος ηλικίας από start-uppers στην Ευρώπη. Πηγή: European Startup Monitor 2016.
Η δημιουργία μιας startup χωρίς ένα ελάχιστο κεφάλαιο κίνησης είναι δύσκολη υπόθεση. Σύμφωνα με τον Θάνο Παράσχο, διευθυντή του Youth Entrepreneurship Club στα Χανιά της Κρήτης, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης που στηρίζει την νεανική επιχειρηματικότητα, τα λειτουργικά έξοδα μιας startup χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα έσοδά της, μπορούν να ξεπεράσουν τα 6.000 ευρώ τον χρόνο. Σε αυτά τα έξοδα συνυπολογίζονται μεταξύ άλλων οι ασφαλιστικές εισφορές, η λογιστική υποστήριξη, καθώς και τα έξοδα διατήρησης ενός γραφείου. Πέρα από αυτά υπάρχει και ο φόρος εισοδήματος της τάξεως του 29% ο οποίος πρέπει να πληρωθεί όχι μόνο για το τρέχον έτος αλλά και να προπληρωθεί για το επόμενο.
Το αφιλόξενο αυτό περιβάλλον τον οδήγησε στην απόφαση να μην θέσει σε λειτουργία την startup του εδώ, καθώς θεώρησε πως δεν θα ήταν σε θέση να ανταπεξέλθει στα έξοδα. Αντιθέτως, ίδρυσε την startup iProvidenow η οποία παρέχει υπηρεσίες marketing σε εταιρείες και επιχειρήσεις στην Αγγλία, πραγματοποιώντας ολόκληρη την διαδικασία ηλεκτρονικά.
Νέες πρωτοβουλίες στην Θεσσαλονίκη
Για να υπάρξει όμως startup κοινότητα στην Θεσσαλονίκη χρειάζονται και αυτοί που είναι διαθέσιμοι να αναλάβουν δράση για να την χτίσουν. Μία τέτοια πρωτοβουλία είναι η προ-θερμοκοιτίδα OK!Thess. Σκοπός του ΟΚ!Thess είναι να βοηθήσει νέους start-uppers μέσω δύο κύκλων σεμιναρίων και coaching, ώστε να φτάσουν την ιδέα τους από ένα αρχικό στάδιο σε ένα που θα μπορεί να χρηματοδοτηθεί. Όταν η ιδέα φτάσει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο τότε παρουσιάζεται σε επενδυτές στην demo day όπου συγκεντρώνονται επίδοξοι χρηματοδότες από την Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Το OK!Thess χρηματοδοτείται από ιδιωτική χρηματοδότηση, με κυριότερο χρηματοδότη το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Συνεργάζεται ακόμη τόσο με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όσο και με την Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας, διαχειριστικό φορέα πίσω από την οργάνωση και την προώθηση της Ζώνης Καινοτομίας Θεσσαλονίκης.
Προβληματικότεροι παράγοντες που εμποδίζουν την επιχειρηματικότητα. Πηγή: World Economic Forum 2017.
Στους δεκαεπτά μήνες λειτουργίας του έχει δεχθεί αιτήσεις από 115 ομάδες, από τις οποίες σήμερα 20 ολοκλήρωσαν τον εξάμηνο κύκλο coaching (πέντε από αυτές εγκατέλειψαν την ιδέα τους), ενώ 23 ομάδες βρίσκονται στον επιταχυντή. Η προ-θερμοκοιτίδα υπολογίζει μάλιστα πως από όλες τις ομάδες που πέρασαν από αυτήν, 100 περίπου άτομα που νωρίτερα δεν εργάζονταν απασχολούνται στην startup τους. Πέντε από τις ομάδες τους είναι στην αγορά, ενώ μία από αυτές έχει κάνει πωλήσεις που ξεπερνούν τα 100.000 ευρώ. Στο σύνολό τους οι νεοφυείς επιχειρήσεις που πέρασαν από το OK!Thess συγκέντρωσαν χρηματοδότηση 300.000 ευρώ. Σύμφωνα με τον διευθυντή του το ποσό αυτό είναι σχετικά μικρό, αλλά ικανοποιητικό για την διάρκεια ύπαρξης της προ-θερμοκοιτίδας.
Κατανομή των φύλων. Η Ελλάδα δεύτερη σε γυναίκες απασχολούμενες σε startups, μετά την Μεγάλη Βρετανία που έχει ποσοστό 33,3%. Πηγή: European Startup Monitor 2016.
Κρίση και startups
Σύμφωνα με τον επικεφαλή του OK!Thess Σιμόν Μπενσασσών η κρίση άλλαξε την προϋπάρχουσα ισορροπία μεταξύ επιθυμίας εργασίας στο δημόσιο καθώς νέα μυαλά αρχίζουν να στρέφονται προς την επιχειρηματικότητα και την ιδιωτική πρωτοβουλία. Τον πρώτο καιρό της κρίσης επιχειρούσαν αυτοί οι οποίοι το ήθελαν πραγματικά. Στα ύστερα χρόνια της οικονομικής κρίσης εμφανίστηκαν αρκετοί «καιροσκόποι», χωρίς το κατάλληλο πνεύμα του επιχειρείν και με βασικότερο κίνητρο την οικονομική αποκατάσταση.
Από τις startups που αποτυγχάνουν το 80% οφείλεται στην ανυπαρξία ζήτησης για το προϊόν που προσφέρουν. Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό παραμένει στα ίδια επίπεδα, με τον Σιμόν Μπενσασσών να υποστηρίζει πως λόγω του μικρότερου αρχικού κεφαλαίου αλλά και των καιροσκοπικών startups, το ποσοστό αυτό μπορεί να είναι λίγο μεγαλύτερο. Συνεχίζοντας αρίθμησε μερικούς παράγοντες που πρέπει να αλλάξουν στην Ελλάδα ώστε να μπορέσουμε να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί. Συγκεκριμένα υπογράμμισε την μείωση του φόρου σε φυσικά πρόσωπα ώστε να γίνει καλύτερη η χρήση των ανθρωπίνων πόρων, αλλά κυρίως την δημιουργία ενός σταθερού φορολογικού συστήματος – σημαντικότερο από την μείωση του εταιρικού φόρου – γιατί θα συνέβαλε στην ανταγωνιστικότητα.
Η Θεσσαλονίκη ως startup πρωτεύουσα των Βαλκανίων
Γιατί όμως να επενδύσει κάποιος στην Θεσσαλονίκη; Σύμφωνα με τον διευθυντή του OK!Thess η απάντηση βρίσκεται στην δυνατότητα που κρύβει. Είναι μια πόλη που κάθε χρόνο φιλοξενεί περίπου 120.000 φοιτητές, οι οποίοι αποτελούν τα εν δυνάμει άτομα που θα στελεχώσουν τις μελλοντικές startups. Για την Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας, η ύπαρξη ενός τέτοιου εργατικού δυναμικού αλλά και ενεργής ακαδημαϊκής κοινότητας αποτελούν δύο πολύ βασικά χαρακτηριστικά της Θεσσαλονίκης, που της προσδίδουν μια ισχυρή δυναμική. Είναι ακόμη το γαστρονομικό κέντρο της Ελλάδας και διαθέτει ένα πολύ καλό επίπεδο ζωής, έχοντας παράλληλα ένα πολύ μεγάλο ιστορικό κέντρο.
Το μεγαλύτερο όμως πλεονέκτημα της Θεσσαλονίκης είναι η γεωγραφική της θέση. Η «συμπρωτεύουσα» αποτελεί μία δίοδο για όλες τις βαλκανικές αγορές οι οποίες βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από αυτήν. Για τον Σιμόν Μπενσασσών η Θεσσαλονίκη δεν πρέπει να κοιτάξει προς τον νότο της Ελλάδας, καθώς δεν υπάρχει τίποτα για αυτήν εκεί. Αντιθέτως πρέπει να κοιτάξει για αγορές πέρα από αυτή. Την άποψη αυτή συμμερίζεται και ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος θεωρεί την ανερχόμενη startup κοινότητα έναν από τους πυλώνες μιας συλλογικής προσπάθειας για να γίνει η Θεσσαλονίκη ξανά, πρωτεύουσα των Βαλκανίων.
Πηγή Κεντρικής Εικόνας: Περιοδικό Παράλλαξη.
