ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Γερμανία: όταν ο «άρρωστος» της Ευρώπης κάνει το θαύμα του
Elina Makri
Από τον “άρρωστο άνθρωπο της Ευρώπης” (1999, The Economist[1]) στο νέο γερμανικό οικονομικό θαύμα, τι μεσολάβησε; Αδιανόητες για την εποχή τολμηρές μεταρρυθμίσεις με σκοπό την πτώση του εργατικού κόστους, άνθηση των εξαγωγών, νοικοκύρεμα των δημοσιονομικών και συνειδητή ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Κι όμως για το Γερμανικό λαό, κοιτώντας πίσω, στη συνείδηση του, η άνοδος της γερμανικής οικονομίας αποδίδεται σε μία λιγότερο επιστημονική φόρμουλα, αυτό που θα λέγαμε, την καλή ψυχολογία των Γερμανών, του λαού, αλλά και στη συνειδητοποίηση ότι «τώρα, Ανατολικοί και Δυτικοί, θα δουλέψουμε μαζί για κάτι καλύτερο!»
To οικονομικό μοντέλο που επέλεξε η Γερμανία μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η λεγόμενη «κοινωνική οικονομία της αγοράς»[2], δηλαδή ένα προσεκτικό μείγμα καπιταλισμού της αγοράς, που συνδυάζει παράλληλα την ισχυρή προστασία της εργασίας αλλά και ένα γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας, επινοήθηκε στη Γερμανία και αποτέλεσε τη βάση για μία πολύ δυναμική ανάπτυξη, κοινωνική και οικονομική και απ ότι φαίνεται αποδίδει.
Σε αυτό το άρθρο, θα επικεντρωθώ στο επιχειρηματικό οικοσύστημα της Γερμανίας και συγκεκριμένα τι κάνει την πόλη του Βερολίνου, έναν πανευρωπαϊκό πόλο έλξης νέων επιχειρηματιών, άλλως, ιδρυτών start up επιχειρήσεων. Οι επιχειρηματίες που συνάντησα, ναι, ήταν ανήσυχοι και προβληματισμένοι, όχι με τη γραφειοκρατία και το κράτος, αλλά με αυτό που πραγματικά πρέπει να είναι, την πορεία των προϊόντων και των υπηρεσιών τους, όπως άλλωστε κάθε άνθρωπος που φέρνει κάτι καινούριο στην ύπαρξη.
Η πάλαι ποτέ ταπεινωμένη, διχασμένη και συνώνυμη της ανθρώπινης παράνοιας της διχοτόμησης, πόλη του Βερολίνου (φαντάζεστε η μία πόρτα του σπιτιού σας να ανοίγει στη δυτική μεριά της πόλης και να σας απαγορεύουν να την ανοίξετε, ή ελεύθεροι σκοπευτές να σημαδεύουν όποιον τολμήσει να περάσει στην άλλη μεριά της πόλης), σήμερα, είναι η πρωτεύουσα της δυνατότερης οικονομίας της Ευρώπης και μία από τις δυνατότερες του κόσμου. Δεύτερη σε παγκόσμια κατάταξη χώρα εξαγωγός και η πόλη που κατοικεί η ισχυρότερη γυναίκα του πλανήτη[3]. Η φτωχή για τα γερμανικά οικονομικά δεδομένα πόλη, θεωρείται ως μία από τις πιο ελκυστικές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για να ξεκινήσει κανείς επιχείρηση, ή απλά να ακολουθήσει το όνειρό του.
Για τον Sascha Eikerman, ιδρυτή της Hotelodeo, μίας start up εταιρείας τύπου Amazon για υπηρεσίες τουρισμού και ψυχαγωγίας, λίγα χρόνια πριν, σχεδιάζοντας τη ζωή του, το Βερολίνο ήταν η τελευταία γερμανική πόλη που θα επέλεγε να ζήσει, τώρα όμως μιλά με ενθουσιώδη λόγια για τη φθηνή πρωτεύουσα που είναι ταυτόχρονα υπό συνεχή διαμόρφωση, κάτι που την κάνει ελκυστικότερη του Λονδίνου. «Μπορεί το Λονδίνο να θεωρείται η πόλη για business όμως εκεί όλα είναι κορεσμένα, και όλα γίνονται με έναν παγερό και αποστειρωμένο επαγγελματισμό, ενώ το Βερολίνο έχει χώρο για νέες ιδέες και πειραματισμό. Άλλωστε, η βρετανική πρωτεύουσα παραμένει πανάκριβη για το προφίλ ενός νεαρού start upper.Το Βερολίνο είναι φτωχό και σέξυ, ας το κάνουμε λοιπόν πλούσιο και σέξυ».
“Η Γερμανία πρέπει να γίνει η χώρα των start up”
Η Γερμανία θεωρείται σήμερα παγκόσμιος πρωταθλητής στην υποστήριξη των ιδρυτών επιχειρήσεων. Πράγματι, μόνο στην πόλη του Βερολίνου, υπάρχουν πάνω από τριάντα προγράμματα υποστήριξης επίδοξων επιχειρηματιών, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως οι Γερμανοί πριν καιρό, αποφάσισαν πως τα χρήματα που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί από το σχέδιο Μάρσαλ μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, για την ανοικοδόμηση της χώρας, να τα βάλουν σε μία τράπεζα η οποία θα δανείζει τις νέες επιχειρήσεις στο ξεκίνημα τους. Αυτή είναι η KfW[4], η λεγόμενη κρατική επενδυτική τράπεζα της Γερμανίας[5].
«Το δίκαιο της δεύτερης ευκαιρίας»
Το δόγμα όμως της κοινωνικής οικονομίας δε σταματά εκεί. Το Υπουργείο Οικονομικών και Τεχνολογίας, σκοπεύει να επέμβει άμεσα και σε ένα άλλο πλαίσιο. Τι κι αν τα πράγματα παν στραβά; «Χρειάζεται να δώσουμε μία δεύτερη ευκαιρία στον επιχειρηματία που πτώχευσε. Με το σημερινό καθεστώς, ο συνετός αλλά άτυχος επιχειρηματίας, μπορεί μέσα σε έξι χρόνια να απαλλαχθεί οριστικά από το εναπομείναν χρέος, όμως σκοπεύουμε με νομική ρύθμιση να το πάμε στα τρία χρόνια, δίνοντας την ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα χωρίς να υποθηκεύεται οτιδήποτε καινούριο κερδίζει από τη νέα του δραστηριότητα[6]», μου εξηγεί οMatthias Wittstock, επικεφαλής του τομέα start up επιχειρήσεων του Υπουργείου.
Ο Steffen Bruenn συνιδρυτής του Yachtico, start up που δραστηριοποιείται στην ενοικίαση σκαφών και με παρουσία σε πολλά μέρη του κόσμου φαίνεται να εκτιμά το σύστημα μέσα στο οποίο καθημερινά δημιουργεί, παραμένει βέβαια σκληρός με τους πολιτικούς του. «Πρέπει να δουλεύουν περισσότερο αλλά όχι για τους εαυτούς τους, πρέπει να εστιάσουν στα προβλήματα». «Ναι, αλλά τι θα έλεγες, το κράτος σου δίνει κίνητρα να μείνεις στη Γερμανία;» τον ρωτώ. Η απάντηση του άμεση και κοφτή «ναι, το κράτος μου δίνει κίνητρα για να μείνω στη χώρα μου. Βέβαια θα ήθελα απλούστερη νομοθεσία και όχι να μοιράζουν επιδοτήσεις. Κατά τ’ άλλα όμως είμαι ευχαριστημένος, μ’ αρέσει να πληρώνω φόρους για να βοηθάω άλλους ανθρώπους, είναι κάπως ακριβά, αλλά είμαι εντάξει ως προς αυτό».
Ότι βέβαια και να κάνει το κράτος δεν μπορεί να μειώσει την έμφυτη ανασφάλεια που βιώνει ο επιχειρηματίας, «το να πάρεις χρήματα για την εταιρεία σου δεν είναι ποτέ απλή υπόθεση» λέει ο Marc Moggale, συνιδρυτής της Zapitano μίας εταιρείας που δραστηριοποιείται στην κοινωνική τηλεόραση (Social TV) και βραβεύτηκε από την Apple ως ”Best App of 2012″ για τη Γερμανία, στην κατηγορία “Innovative Services” ως εταιρεία που συμβάλει καθοριστικά στην αλλαγή της οικονομικής δραστηριότητας γύρω από την αγορά της τηλεόρασης.
Kαίτοι ο ίδιος ξεκίνησε παλιότερα ως επενδυτής σε άλλες επιχειρήσεις, περιγράφει τη μέρα του ως ένα «διανοητικό τρενάκι λούνα πάρκ». «Με τα διοικητικά θέματα είμαι ΟΚ και με τα φορολογικά, είναι δίκαια αλλά τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Τη μία μέρα πετάς στα σύννεφα και την άλλη νιώθεις κάτω στο χώμα. Πρέπει να πολεμήσεις και να υπομείνεις πολλά. Είναι πολύ έντονη όλη αυτή η εμπειρία και διαβάζουμε μόνο για τις επιτυχίες ενώ δεν είναι έτσι».
Στα τελευταία λεπτά συζήτησης και ενώ θα περίμενε κανείς από ανθρώπους που ασχολούνται όλη μέρα με νούμερα και τις ιστορίες που διηγούνται αυτά, να είναι πιο ψυχροί, υπολογιστικοί, ορθολογικοί και οι απαντήσεις τους να είναι προφανείς, ‘όμως κάθε άλλο παρά κοινή λογική κινεί αυτό το κομμάτι της κοινωνίας.
«Μα καλά, γιατί στο καλό επέλεξες να δημιουργήσεις ένα start up εφόσον είναι τόσο δύσκολα;» τον ρωτώ.
«Γιατί όταν είσαι επιχειρηματίας δεν μπορείς να κατηγορήσεις κάποιον άλλο για τα λάθη σου, και έπειτα δημιουργείς. Είναι διασκέδαση και περιπέτεια μαζί. Πρέπει να έχεις πάθος και χρειάζεσαι την ενέργεια που απορρέει από το προϊόν σου».
«Και να σου πω, ας πάμε στην πολιτική. Τι θα έλεγες αν η Ελλάδα αποχωρούσε μόνη της από την Ευρωπαϊκή Ένωση λιγότεροι μπελάδες για τη Γερμανία ε;»
«Η κρίση με προβληματίζει αλλά και εγώ που έχω σπουδάσει οικονομικά και είμαι επιχειρηματίας, αδυνατώ να καταλάβω πολλά. Αλλά, είναι αδιανόητο να φύγει η Ελλάδα από την Ε.Ε.»
Ο Marc στριφογυρίζει στην καρέκλα του, ανακάθεται, αγγίζει με τα δύο του χέρια απηυδισμένος το κεφάλι του: «Μα δε γίνεται κάτι τέτοιο! Έλα τώρα, στην Ευρώπη είμαστε όλοι μαζί, ε.., και όπως και να χει δε θα καταφέρουμε ποτέ να ζούμε όπως εσείς στο νότο, ξένοιαστοι και χαμογελαστοί».
Στη Γερμανία, συνάντησα ανθρώπους που δεν έχουν κανένα λόγο να ενδιαφέρονται για τις ελληνογερμανικές σχέσεις, οι επιχειρήσεις τους είτε έχουν να κάνουν μόνο με τη Γερμανία είτε με όλο τον πλανήτη, κι όμως γνώριζαν και ενδιαφέρονταν κάτι που μου επιβεβαίωσε και ο πρώην Διευθυντής του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου, Martin Knapp. «Μα δεν καταλαβαίνω, και στην Ελλάδα, η Ήπειρος είναι φτωχότερη από άλλα μέρη της χώρας, δε νομίζω όμως ότι σκεφτήκατε ποτέ να την πετάξετε έξω..»
Κανείς μπορεί να πει πολλά για τον τρόπο που η Γερμανία διαχειρίζεται την οικονομία σε ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο επίπεδο όμως η γερμανική κοινωνία και το κράτος, φαίνεται να επενδύουν μαζικά στους νέους ανθρώπους, τις παρέες και τις ιδέες τους. Αυτό άραγε μπορείς να το γράψεις σε ένα μνημόνιο;
Πληροφορίες για τον αναγνώστη που μπορεί να του φανούν χρήσιμες:
1. Η Γερμανική οικονομία στηρίζεται στους «κρυφούς πρωταθλητές», δηλαδή σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις «Mittelstand” που απευθύνονται σε πολύ συγκεκριμένες αγορές (niche markets)
2. H SIEMENS στη Γερμανία δε θεωρείται γερμανική επιχείρηση μιας και μόνο το 21% είναι γερμανική ιδιοκτησία
3. Η γερμανική κυβέρνηση δίνει κίνητρα στους επενδυτές που προσφέρουν το αρχικό κεφάλαιο σε μία επιχείρηση (angel investors), επιδοτώντας το 20%
[1] “The sick man of the euro”, The Economist, June 1999, http://www.economist.com/node/
[2] “As much market mechanism as possible and as much state intervention as needed”, Ludwig Erhard, Γερμανός πολιτικός (CDU) και Καγκελάριοςτης Γερμανίας από 1963 μέχρι 1966.
[3] Angela Merkel, Forbes, 2012
[4] http://en.wikipedia.org/wiki/
[6] Στη Μεγάλη Βρετανία ισχύει παρόμοια ρύθμιση, ένας χρόνος όμως με πιθανή αναβίωση του χρέους κάτι που στη Γερμανία δεν ισχύει.
