ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Το “πράσινο” στοίχημα της Θεσσαλονίκης
του Παναγιώτη Ζαΐμη (Οκτ 5, 2018)
Παρά το γεγονός ότι η τάση της κυκλικής οικονομίας κερδίζει momentum σε παγκόσμια κλίμακα, σε μια χώρα όπως η Ελλάδα η οποία στερείται σημαντικών υποδομών και περιβαλλοντικής παιδείας η δημιουργία μιας πόλης με προοπτική Zero Waste (μηδενικών απορριμμάτων) φαντάζει τουλάχιστον σουρεαλιστική. Ωστόσο η Θεσσαλονίκη, μέσα από μια νέα πρωτοβουλία, σκοπεύει σε ορίζοντα τριετίας να δώσει το “καλό παράδειγμα” αλλάζοντας ριζικά τη νοοτροπία των πολιτών σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των απορριμμάτων.
Πρόκειται για μια ιδιωτική πρωτοβουλία η οποία εντάσσεται στο πολύπλευρο πρόγραμμα εταιρικής υπευθυνότητας του ομίλου Coca – Cola, ο οποίος επιστρατεύει τη βοήθεια του Δήμου Θεσσαλονίκης και της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης για να ελαχιστοποιηθεί ή ακόμη και να μηδενιστεί ο όγκος των απορριμμάτων που μολύνουν τους διαφορετικούς κύκλους ζωής της συμπρωτεύουσας. Η σημαντική αυτή κίνηση για τα… σκουπίδια, περιλαμβάνει τρεις βασικούς άξονες. Τον πρώτο άξονα αποτελούν τα έργα παρέμβασης στο Δήμο, δεύτερος άξονας είναι η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς σε θέματα συνυφασμένα με το περιβάλλον και την κυκλική οικονομία, ενώ ο τρίτος άξονας αφορά στην αλλαγή της συμπεριφοράς των πολιτών.
Zero Waste και μεγάλες προσδοκίες
Αν μη τι άλλο το πρόγραμμα της Coca – Cola για τη Zero Waste προοπτική της Θεσσαλονίκης είναι φιλόδοξο. Μολοντούτο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε έκθεσή της που είδε το φως της δημοσιότητας τον Σεπτέμβριο του 2018, έχει κατατάξει την Ελλάδα σε μια κατηγορία 14 χωρών της Ευρώπης που είναι απίθανο να έχουν πραγματοποιήσει τον στόχο της ανακύκλωσης του 50% -πολλώ μάλλον το 100%- των αστικών τους απορριμμάτων που έχει τεθεί έως το 2020.
Οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αρκετά τεχνικές αλλά όχι χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς απαιτεί από τα κράτη-μέλη να υπάρξουν συνέπειες για τους δήμους που δεν επιτυγχάνουν τους στόχους, την εισαγωγή μέτρων για τη σταδιακή μείωση της ταφής απορριμμάτων, να γίνει άμεσα υποχρεωτικός ο διαχωρισμός των βιο-αποβλήτων και να καθορίσει η κάθε χώρα το ελάχιστο επίπεδο υπηρεσιών που κάθε δήμος οφείλει να προσφέρει.
Η ιδιαίτερη περίπτωση της Θεσσαλονίκης
Η συμπρωτεύουσα τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων. «Στην Ελλάδα εν γένει είμαστε αρκετά πίσω σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των απορριμμάτων, ενώ η Θεσσαλονίκη πριν μερικά χρόνια βρίσκονταν σε μηδενικά επίπεδα ανακύκλωσης. Πέρσι όμως καταφέραμε να γίνουμε η πρώτη ελληνική πόλη σε ποσοστά ανακύκλωσης» αναφέρει χωρίς να κρύβει την υπερηφάνεια του ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης. Στη συνέχεια προσθέτει: «ανακυκλώνουμε περίπου το 20% ποσότητας 250.000 τόνων απορριμμάτων τον χρόνο», σημειώνοντας όμως πως ακόμα και αυτό δεν είναι αρκετό. Στη Θεσσαλονίκη παράγεται το 9% των αστικών απορριμμάτων που παράγονται συνολικά στην Ελλάδα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες για την βελτίωση των υποδομών.
Η Αντιπεριφερειάρχης της Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης, Βούλα Πατουλίδου, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι: «Είμαστε η πρώτη Περιφέρεια που δημιούργησε τον Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ο οποίος με τη λειτουργία του έχει κατορθώσει να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τη διαχείριση των απορριμμάτων σε τοπικό αλλά και περιφερειακό επίπεδο. Παράλληλα, έχουμε εγκρίνει και εφαρμόζουμε τον Περιφερειακό Σχεδιασμό για την διαχείριση των απορριμμάτων και σε συνεργασία με τους δήμους προωθούμε δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σε θέματα διαχείρισης απορριμμάτων και ανακύκλωσης». Στη συνέχεια η ίδια τονίζει πως μέσα από το επιχειρησιακό πρόγραμμα του ΕΣΠΑ έχουν διασφαλιστεί πόροι 90 εκατομμυρίων ευρώ για έργα και υποδομές που σχετίζονται με τη διαχείριση των απορριμμάτων. «Τα νέα έργα θα περιλαμβάνουν δράσεις διαχείρισης βιοαποβλήτων, δομές οικιακής κομποστοποίησης, δίκτυα χωριστής συλλογής και κομποστοποίηση βιοαποβλήτων, όπως επίσης και νέα έργα για τη δημιουργία και δικτύωση Πράσινων Σημείων» επισημαίνει η Αντιπεριφερειάρχης κλείνοντας.
Στον αντίποδα η υπόλοιπη Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι συνολικά παράγει λιγότερα απορρίμματα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ίσως λόγω του μεγέθους της, συνεχίζει να παραμένει ο “κακός μαθητής” της Ευρώπης σε ότι αφορά την ανακύκλωση και τη διαχείριση αποβλήτων.
Κόκκινα μπουκάλια, “πράσινη” συνείδηση
Το πρόγραμμα Zero Waste Cities αποτελεί ουσιαστικά μια οδική χάρτα για ενέργειες και παρεμβάσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων της Θεσσαλονίκης, μέσα από ένα ολοκληρωμένο σχέδιο πρόληψης. Σημαντική παρέμβαση αποτελεί και το πρόγραμμα για την ανακύκλωση (χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο και πλαστικό) σε όλο το παραλιακό μέτωπο.
Επιπλέον, σύμφωνα με την Coca – Cola οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για την ανακύκλωση και την κυκλική οικονομία σε ένα “πρότυπο διαδραστικό κέντρο ανακύκλωσης και ενημέρωσης”. Το 2019-2020 αναμένεται να λάβει χώρα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την ανακύκλωση, δράση που εντάσσεται στο πλαίσιο δημιουργίας του πρώτου Zero Waste Σχολείου και Πανεπιστημίου. Τέλος, η δράση «Print Your City», αποδεικνύει έμπρακτα τις εφαρμογές των ανακυκλωμένων υλικών.
Τα σκουπίδια ως… αστικός εξοπλισμός
To πλέγμα δράσεων του Ομίλου Coca -Cola, συμπληρώνεται από το πρόγραμμα Print Your City, το οποίο αναδιαμορφώνει την αστική μικρογραφία της συμπρωτεύουσας και δίνει στους Θεσσαλονικείς τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην περιβαλλοντική αλλαγή της πόλης τους. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περιβαλλοντική δραστηριότητα κατά την οποία κατασκευάζονται αστικά έπιπλα (π.χ. καθίσματα – παγκάκια) με τη χρήση ενός 3D εκτυπωτή. Η πρώτη ύλη για την κατασκευή του αστικού εξοπλισμού δεν είναι άλλη από ανακυκλωμένο πλαστικό.
Με αυτό τον τρόπο η ομάδα σχεδιασμού του Print Your City, The New Raw, προσκαλεί τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης μέσα από μια ηλεκτρονική πλατφόρμα να επιλέξουν έπιπλα που καλύπτουν τις ανάγκες τους και να τα τοποθετήσουν σε σημεία της πόλης που επιθυμούν. Στην επίσημη παρουσίαση του προγράμματος στη ΔΕΘ η Διευθύντρια Εταιρικών Υποθέσεων & Επικοινωνίας της Coca – Cola, Σίσσυ Ηλιοπούλου, σχολίασε πως «Το πρόγραμμα Print your City δίνει τη δυνατότητα στους ίδιους τους πολίτες να μετατρέψουν τα πλαστικά απορρίματα σε χρηστικά αντικείμενα για τη Θεσσαλονίκη».
Η Θεσσαλονίκη που πείθεται και η Θεσσαλονίκη που αντιδρά
Προς το παρόν, φαίνεται πως το πρόγραμμα εταιρικής υπευθυνότητας της Coca – Cola έχει κερδίσει τις εντυπώσεις των κατοίκων της Θεσσαλονίκης. Ιδιαίτερα τα αστικά καθίσματα που έχουν τοποθετηθεί στη Νέα Παραλία ενθουσιάζουν, με πολλούς Θεσσαλονικείς να νιώθουν πως βρίσκονται «στο σαλόνι του σπιτιού τους, αλλά έχοντας… πανοραμική θέα».
Επιπρόσθετα, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης από την πρώτη στιγμή, ένθερμα υποστήριξε την προοπτική Zero Waste που παρουσίασε η πολυεθνική εταιρεία. Ειδικότερα, ο κ. Μπουτάρης επανέλαβε την πρόθεσή του να αυξήσει τους φόρους για τους παραβάτες: «Φυσικά και θα αυξήσουμε τους φόρους για όσους δεν ακολουθούν τους κανονισμούς που έχουν θεσμοθετηθεί για το περιβάλλον», λέει χαρακτηριστικά. Την ίδια στιγμή ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης υποστηρίζει ακράδαντα ότι «οι δράσεις εταιρικής υπευθυνότητας επιφέρουν ισορροπία μεταξύ του κέρδους των επιχειρήσεων και το όφελος της κοινωνίας. Μέσω αυτών των δράσεων οι επιχειρήσεις δίνουν χρήματα πίσω στους καταναλωτές. Φυσικά όχι μέσω φόρων, γιατί κανείς δεν ξέρει που πάνε τα λεφτά από τους φόρους. Με αυτόν τον τρόπο ο καταναλωτής ξέρει ότι μέρος των χρημάτων του πηγαίνει σε προγράμματα όπως το Zero Waste για τη διαχείριση των απορριμμάτων».
Αυτή όμως δεν είναι μια άποψη που συμμερίζονται όλοι στη Θεσσαλονίκη. Η Πανελλαδικη Ομοσπονδία Εργατοϋπαλλήλων Εμφιαλωμένων Ποτών (ΠΟΕΕΠ) που από το 2012 διαμαρτύρεται και μποϊκοτάρει την Coca – Cola για το “λουκέτο” στις γραμμές παραγωγής στο εργοστάσιο της Θεσσαλονίκης πιστεύει πως το πρόγραμμα Zero Waste είναι μια ακόμα προσπάθεια του ομίλου να καλύψει την απουσία του από την πόλη. Ωστόσο πέρα από αυτή τη χρόνια διαμάχη, δεν προκύπτει καμία έντονη αντίδραση εναντίον του προγράμματος για τη μείωση των απορριμμάτων.
Οι τοπικές προσπάθειες για “πράσινη” ανάπτυξη
Η Coca – Cola δεν είναι ο μοναδικός φορές ο οποίος εφαρμόζει δράσεις με όραμα μια Θεσσαλονίκη μηδενικών απορριμμάτων. Ήδη από το 2014 ο Περιφερειακός Σύνδεσμος Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΣΔΑ) Κεντρικής Μακεδονίας είναι ένα εργαλείο της αυτοδιοίκησης για την βέλτιστη διαχείριση των απορριμάτων των 38 Δήμων της Κεντρικής Μακεδονίας, συμπεριλαμβανομένου και της Θεσσαλονίκης. Ο συγκεκριμένος φορέας αποτελεί μια ουσιαστική παρέμβαση για την αύξηση του κοινωνικού οφέλους και την τοπική ανάπτυξη της περιοχής, καθώς με άξονα τη διεθνή εμπειρία, την καινοτομία, την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών, τον οικολογικό σχεδιασμό και την βιομηχανική συμβίωση προσπαθεί να υλοποιήσει το όραμα για Zero Waste.
Στο πλαίσιο των δράσεων ευαισθητοποίησης και πρόληψης ο ΦΟΣΔΑ πραγματοποιεί περιβαλλοντική ενημέρωση στα σχολεία και μέχρι στιγμής περισσότεροι από 100.000 μαθητές, καθηγητές και δάσκαλοι όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα. Η ενημέρωση πραγματοποιείται από ομάδα εκπαιδευόμενων συνεργατών του ΦΟΣΔΑ. «Για τα μικρά παιδιά έχουμε κινούμενα σχέδια και εικονογραφημένα βιβλία τα οποία παρουσιάζουμε στα σχολεία της περιοχής, για τους έφηβους κάνουμε σεμινάρια με οπτικοακουστικό υλικό και μοιράζουμε ενημερωτικά φυλλάδια» λέει η Ελίνα Μουρατίδου, η υπεύθυνη του γραφείου του Προέδρου ΦΟΣΔΑ κεντρικής Μακεδονίας, η οποία μάλιστα σχολιάζει πως «όσες περισσότερες περιβαλλοντικές φωνές δρουν στην περιοχή τόσο το καλύτερο».
