ΔΙΑΛΟΓΟΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Η πολιτική “κρίση” των νέων
Της Μαγδαληνής Γκόγκου
Κατά πόσο η κρίση συνέβαλε στην πολιτική δραστηριοποίηση των νέων στην Ελλάδα;
Για τον κ. Γιάννη Μαυρή, πολιτικό αναλυτή, διδάκτορα Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ιδρυτή της εταιρείας δημοσκοπήσεων Public Issue, η κρίση έκανε τους ανθρώπους να ασχοληθούν με την πολιτική αλλά με έναν πιο ανεπίσημο τρόπο. Όπως αναφέρει, «μερίδα των ανθρώπων μπορεί να μην ψηφίσει στις εκλογές αλλά οργανώνεται σε ομάδες, σε μη κυβερνητικές οργανώσεις και συλλογικότητες. Αυτόν τον ανεπίσημο τρόπο πολιτικοποίησης δεν μπορείς να τον ελέγξεις και δεν μπορείς να έχεις μια εικόνα για το τι είναι αλήθεια ή αν τα μέσα προβάλλουν κάτι περισσότερο από κάτι άλλο.»
Ένα παράδειγμα ενίσχυσης της δημοκρατικής συμμετοχής με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας είναι η πλατφόρμα vouliwatch, η οποία δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να απευθύνουν ερωτήσεις στους βουλευτές και τους Ευρωβουλευτές. Ο Στέφανος Λουκόπουλος, ιδρυτής και διευθυντής της πλατφόρμας πιστεύει ότι «κατά κύριο λόγο στο Vouliwatch – λόγο και της φύσης της πρωτοβουλίας μας – συμμετέχουν νέοι. Σύμφωνα με τα στατιστικά που συλλέγουμε, την πλατφόρμα του Vouliwatch την επισκέπτονται κατά κύριο λόγο χρήστες από την ηλικιακή ομάδα 25-34 (σε ποσοστό 28%). Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι η ηλικιακή ομάδα 18-24 αποτελεί μόλις το 8% των επισκεπτών.
Και συνεχίζει: «Η γενικότερη εικόνα που έχω πάντως από συνομιλίες με φοιτητές και άλλους νέους δεν είναι θετική. Η συμμετοχή στις φοιτητικές εκλογές σημειώνει σημαντική πτώση σε σχέση με τις προ κρίσης εποχές και είναι εμφανές ότι επικρατεί ένα αίσθημα ματαιότητας. Θεωρώ ότι η κρίση έχει κλονίσει σημαντικά την εμπιστοσύνη στους πολιτικούς και το πολιτικό σύστημα και ότι τα μέτρα αντιμετώπισης αυτής (λιτότητα, υποθήκευση του μέλλοντος των νέων) έχουν απομακρύνει ακόμα περισσότερο τους νέους από την πολιτική.»
Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και στην πόλη της Θεσσαλονίκης συναντήσαμε νέους και νέες που ανήκουν σε συλλογικότητες και πολιτικές παρατάξεις. Κάποιοι ανήκουν στον παραδοσιακό τρόπο πολιτικής κινητοποίησης, όντας μέλη φοιτητικών πολιτικών παρατάξεων, ενώ άλλοι ανήκουν σε πιο ανοιχτά σχήματα. Συζητήσαμε μαζί τους για το αν και κατά πόσο η κρίση συνέβαλε στην είσοδο των νέων στην πολιτική ή αντίθετα τους ώθησε σε μία πιο παθητική στάση.
Φωτογραφία από το χώρο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ⒸΜαγδαληνή Γκόγκου
Στην είσοδο της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ συναντήσαμε τον Αστέρη και τον Δημήτρη, φοιτητές της σχολής και ενεργά μέλη της αριστερού πολιτικού σχήματος του πανεπιστημίου που συμμετέχει στο δίκτυο σχημάτων της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αριστερής Κίνησης. Είναι 21 και 19 χρονών, αντίστοιχα. Έρχονται στο τραπεζάκι του σχήματός τους σε καθημερινή σχεδόν βάση, για να συζητήσουν και να αναζητήσουν τρόπους δράσης στην κοινωνία. «Οι άνθρωποι που πίστεψαν στο ΣΥΡΙΖΑ, τώρα έχουν κατά κάποιο τρόπο αποδεχθεί την ήττα, την άποψη ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει. Πιστεύω ότι η κρίση ώθησε τους ανθρώπους σε έναν πιο ατομικό δρόμο, να ψάξουν δηλαδή το μέλλον τους ατομικά και όχι ως μέρος του συνόλου», παρατηρεί ο Αστέρης.
«Στην κοινωνία υπάρχει μία προκατάληψη, ένα κατάλοιπο για τα κόμματα που δημιουργήθηκαν μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Έχει έρθει η παρακμή των πολιτικών κομμάτων και πρέπει να κάνουμε μια διάκριση ανάμεσα στα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα και τα σχήματα. Δεν θέλω να πω “εμείς” ή κάτι τέτοιο αλλά αυτό που εννοώ είναι ότι το σχήμα είναι πιο ανοιχτό στους ανθρώπους και λιγότερο επιρρεπές στη διαφθορά» μας λέει ο Δημήτρης.
Στο ερώτημα εάν οι νέοι στην Ελλάδα είδαν την κρίση ως μια ευκαιρία για πολιτικοποίηση και ενασχόληση με την πολιτική, η απάντηση δεν μπορεί να είναι ξεκάθαρη. Και αυτό γιατί οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες της κρίσης δεν ήταν οι ίδιες για όλους. Διαρκώς εμφανίζονται νέοι τρόποι έκφρασης των ατόμων και κάθε φορά που μια μορφή εκπροσώπησης αποτυγχάνει, μια καινούρια αναδύεται. Οι άνθρωποι απογοητεύτηκαν από το κράτος και αυτο – οργανώθηκαν. Το παράδειγμα της Βιομηχανικής Μεταλλευτικής το 2011 αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτοδιαχείρισης στα χρόνια της κρίσης. Μετά την πτώχευση που κήρυξε η ιδιοκτησία της ΒΙΟ.ΜΕ, ορισμένοι εργαζόμενοι αποφάσισαν να συνεχίσουν μόνοι τους την παραγωγή μέσα στο εργοστάσιο, δημιουργώντας έναν συνεταιρισμό. Το κίνημα των πλατειών, το οποίο υπήρξε επίσης μαζικό, αποτέλεσε έναν νέο τρόπο έκφρασης των Ελλήνων σε μια κοινωνία που φαινόταν να καταρρέει. Υπό αυτήν την έννοια, θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για επαναπολιτικοποίηση των νέων και ανάκαμψη της νεολαίας στην πολιτική. Μία ανάκαμψη που πραγματοποιείται μέσω αυθόρμητων και απρόβλεπτων πολιτικών παρεμβάσεων, πολλές φορές υπό τη μορφή ξεσπάσματος οργής.
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το 2016 η εταιρεία δημοσκοπήσεων MRB Hellas σχετικά με την ανεργία των νέων στην Ελλάδα, παίρνοντας απαντήσεις από άτομα 18 – 35 ετών και χρήστες του διαδικτύου, το 54,7% των νέων συμμετέχει εθελοντικά σε φιλανθρωπικές, περιβαλλοντικές, αθλητικές και πολιτιστικές οργανώσεις, αποδεικνύοντας ότι η ενασχόληση με την πολιτική μπορεί να μην είναι τόσο ελκυστική στους νέους.
Φωτογραφία από το χώρο της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ, Ετεροτοπία ⒸIsabella Escobedo
Φεύγοντας από το χώρου του πανεπιστημίου, κατευθυνόμαστε προς τον πολιτικό χώρο συγκέντρωσης της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος δημιουργήθηκε στη Θεσσαλονίκη τα πρώτα χρόνια της κρίσης, το 2010. Βρίσκουμε τη Δέσποινα πολύ πρόθυμη να μας μιλήσει για τη δράση της. Η Δέσποινα είναι 19 χρονών και σπουδάζει Γαλλική Φιλολογία στο ΑΠΘ. Δραστηριοποιείται στο χώρο της Αριστεράς και έχει μόλις ένα μήνα ως μέλος της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ. «Όταν φτάνεις στο τέλος, έρχεται μια βελτίωση αλλά είναι σταδιακή και αυτό ο κόσμος δεν μπορεί να το καταλάβει. Τα μικρά βήματα δεν μπορεί να τα καταλάβει. Θέλει να δει κάτι πολύ μεγάλο για να δει ότι έγινε δουλειά», μας λέει. Δεν πιστεύει στην αποτυχία της Αριστεράς στην Ελλάδα αλλά στην αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ ως πολιτικού κόμματος γιατί όπως λέει «υπάρχουν και άλλα αριστερά κόμματα στην Ελλάδα».
Οι παραπάνω φοιτητές, μέλη των γνωστών πολιτικών παρατάξεων, δείχνουν να είναι η εξαίρεση σε μια κοινωνία που δεν εμπιστεύεται τα πολιτικά κόμματα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της MRB Hellas, το 82,1% των νέων 18 – 35 ετών δεν έχει καμία εμπιστοσύνη στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Το μεγαλύτερο ποσοστό εμπιστοσύνης συγκεντρώνεται στην αστυνομία, με 40,6%.
Ο κ. Χρήστος Φραγκονικολόπουλος, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο ΑΠΘ μας μίλησε για την προσωπική του εμπειρία με τους φοιτητές δημοσιογραφίας και τη σχέση τους με την πολιτική και για την ερμηνεία που δίνει στο φαινόμενο της “απάθειας” όπως ονομάζει αυτό που συμβαίνει σήμερα στην ελληνική κοινωνία.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας της εταιρείας δημοσκοπήσεων Public Issue, τον Ιούλιο του 2018, το 74% του συνολικού πληθυσμού πιστεύει ότι τα πράγματα στην Ελλάδα πηγαίνουν σε λάθος κατεύθυνση, το 23% νιώθει οργή για όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα σήμερα και το 73% νιώθει δυσαρεστημένο από τον τρόπο λειτουργίας της Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Η γενικότερη απαξίωση του πληθυσμού απέναντι στα πρόσωπα της πολιτικής οδηγεί σε χαμηλή κομματική ταύτιση των νέων και στην αναζήτηση νέων διόδων.
Ο κ. Χ. Φραγκονικολόπουλος αναφέρει ότι «η κρίση σόκαρε την ελληνική κοινωνία. Η πλειοψηφία των ανθρώπων πίστευε ότι το κράτος δεν θα πτωχεύσει ποτέ, ότι θα είναι πάντα εκεί για τους πολίτες. Και έτσι πριν από την κρίση, οι απαιτήσεις των ανθρώπων απευθύνονταν προς το κράτος, τι μπορούσε δηλαδή να κάνει το κράτος για αυτούς. Όταν, όμως, το κράτος αποδείχθηκε ανίκανο να παρέχει πράγματα, ποιος θα μπορούσε να παλέψει; Υπήρξε μια περίοδος μέσα στην κρίση, όταν οι άνθρωποι κατέβηκαν στις πλατείες για να διαμαρτυρηθούν αλλά οι έρευνες που έγιναν πάνω σε αυτό το φαινόμενο έδειξαν ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων που κατέβαιναν για να διαμαρτυρηθούν ήταν άνθρωποι που είχαν χάσει προνόμια από το κράτος. Δηλαδή δεν διαδήλωναν για να αλλάξουν τα πράγματα αλλά για να πάρουν πίσω αυτά που είχαν χάσει.»
