ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Μάρτιν Κναπ: «Η δυσπιστία είναι χειρότερη από τη διαφθορά»

Elina Makri

Ο διευθυντής του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου Μάρτιν Κναπ μιλά για τις δύο πατρίδες του, τις ιστορικές ρίζες της προβληματικής σχέσης του Έλληνα με το κράτος και άλλα πολλά και σημαντικά.

Πρόκειται για μία από τις πιο ήπιες και ρηξικέλευθες φυσιογνωμίες που έχουν πραγματοποιήσει παρεμβάσεις για τις ελληνογερμανικές σχέσεις από τότε που ξεκίνησε η ελληνική κρίση. Ο Μάρτιν Κναπ, διευθυντής του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, έχει περάσει συνολικά περίπου 25 χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα, ενώ σε λίγες μέρες μετακομίζει μόνιμα στο Βερολίνο, θεωρώντας πως από εκεί έχει περισσότερες ευκαιρίες να βοηθήσει την Ελλάδα.

Δε σταματάω ποτέ να ασχολούμαι με την Ελλάδα. Δεν είχα ποτέ άλλοτε τόση σχέση με άλλη χώρα. Πέρασα τόσο καιρό να εξηγώ στους μεν πώς λειτουργούν οι δε…

Η παρέα και η οικογένεια
Ο κ. Κναπ ξέρει να συζητά με τους Έλληνες σε άλλο επίπεδο από τους περισσότερους ξένους. Μάλλον έχει καταλάβει τις «αδυναμίες» και τις δυνάμεις μας ταυτόχρονα, μας μιλά με όρους του δικού μας πολιτισμού και ιστορίας. Στις δημόσιες παρεμβάσεις του, απευθύνεται στους Έλληνες με όρους αγοράς ιδεών και όχι, όπως θα περίμενε κανείς λόγο της θεσμικής του θέσης, με όρους αγοράς της οικονομίας.
Tον είχα ακούσει και παλιότερα στο ραδιόφωνο, όταν τον ρώτησε ο δημοσιογράφος: «Κύριε διευθυντά, πιστεύετε ότι η κρίση θα επηρεάσει ανεπανόρθωτα τις ελληνογερμανικές σχέσεις;» Ο Κναπ είχε απαντήσει τότε: «Ξέρετε ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε μια παρέα και σε μια οικογένεια; Η παρέα σκορπάει με τις πρώτες παρεξηγήσεις. Στην οικογένεια τσακωνόμαστε πολύ πιο άγρια, μένουμε όμως ενωμένοι, όχι μόνο από συμφέρον, αλλά και για συναισθηματικούς λόγους. Από αυτή την άποψη, η Ευρώπη μετατρέπεται σιγά-σιγά από παρέα σε οικογένεια.»

Ο Προμηθέας και το ελληνικό Κράτος

Τον συνάντησα κι εγώ για μία ψύχραιμη αποτίμηση των ελληνογερμανικών σχέσεων, μία ευκαιρία να συζητήσουμε στα ελληνικά, μάλλον τις οικογενειακές μας διαφορές…
Η κουβέντα μας γύρω από το σύγχρονο ελληνικό κράτος γρήγορα γύρισε πίσω στο μύθο του Προμηθέα Δεσμώτη, μιας και το ένα από τα δύο πουλιά που έτρωγαν κάθε μέρα το συκώτι του Προμηθέα, ονομαζόταν Κράτος – όπου κράτος ίσον δύναμη. «Έχω σκεφθεί και παλαιότερα, μήπως πρέπει να αλλάξει η λέξη που αναφέρεται στο «κράτος». Μου κάνει πάντα εντύπωση όταν ακούω στο στερέωμα των αναρχικών για το «αυταρχικό κράτος». Μα ποιο αυταρχικό κράτος; Πού το βλέπουν; Aυτό που βλέπω είναι ένα κράτος που δε μπορεί να εκπληρώσει τη βασική του αποστολή, την προστασία των αδυνάτων. Ένα κράτος που κινδυνεύει να καταντήσει αυτοσκοπός.»

Βαυαροί και Οθωμανοί

Ποια είναι η σχέση του Έλληνα με το κράτος; Μήπως όλα ξεκινούν από το ότι του επιβλήθηκε από τους Βαυαρούς μετά την ανεξαρτησία, χωρίς να αποκτήσει ποτέ ελληνικές ρίζες;
«Εννοείς ότι έγινε αντιληπτό ως ένα ξένο σώμα;» μου απαντά. «Οι αγωνιστές του 1821, πολλοί από αυτούς, ουσιαστικά, δεν είχαν αναπτύξει την αίσθηση της ανάγκης ενός σύγχρονου κράτους. Ασκούσαν εξουσία σε τοπικό επίπεδο για πολλές γενιές και δεν καταλάβαιναν για ποιο λόγο χρειαζόταν ένα ενιαίο σύστημα εξουσίας. Εξ ου και η σύγκρουση με τον Καποδίστρια, όχι τόσο με τον Όθωνα, με τον οποίο συμβιβάστηκαν κάπως. Όσο για σήμερα, ξέρεις, η δυσπιστία μεταξύ των πολιτών, είναι χειρότερη από τη διαφθορά. Νομίζω πως η τελευταία ποσοτικά είναι πολύ μικρότερη απ’ ό, τι πιστεύεται. Υπάρχει όμως μια γενικευμένη υποψία διαφθοράς που εμποδίζει πολλούς παράγοντες να υποστηρίξουν κάτι απλώς επειδή το θεωρούν καλό, μη χαρακτηρισθούν ότι «τα πιάνουν» από κάποιον. Έτσι πολλές υποθέσεις προωθούνται προς τα πάνω και στο τέλος οι υπουργοί καλούνται να αποφασίσουν για μεμονωμένες υποθέσεις πολιτών.»
Ο κ. Kναπ έχει ζήσει εκ των έσω την ελληνική διοίκηση, μιας και την περίοδο 1983-1987 δούλευε μέσα σε ελληνικό υπουργείο, «όταν ακόμα οι υπουργοί δεχόταν κάθε Τετάρτη το κοινό, κάτι που αλλού θεωρείται αδιανόητο. «Κανένα γερμανικό υπουργείο δε δέχεται το κοινό, καθότι το υπουργείο είναι ένα στρατηγικό επιτελείο» μου λέει, πριν καταλήξουμε στην ελληνική ιδιαιτερότητα για την άμεση και προσωπική σχέση και ανάγκη των Ελλήνων με το πρόσωπο στην εξουσία.

Σύγχρονοι θεοί

Ο Γερμανός οικονομικός παράγοντας, που έχει σπουδάσει Κλασσική Φιλολογία, Βυζαντινολογία, Σύγχρονη Ελληνική Φιλολογία και Ιστορία, μόλις έγραψε ένα μυθιστόρημα με βάση τις εμπειρίες των τελευταίων ετών.
«Μιλάω και εγώ στους Γερμανούς για το μύθο του Προμηθέα Δεσμώτη, μιας και Προμηθέας σημαίνει ο προνοητικός, αυτός που προβλέπει, που έχει σύνεση. Έτσι και οι Γερμανοί, μπορεί να προσπαθούν να προνοήσουν για τα πάντα, αλλά ξεχνούν ότι τελικά ο Προμηθέας ήταν εκείνος που καρφώθηκε στον Καύκασο, ενώ ο αδερφός του ο Επιμηθέας (δηλαδή “αυτός που σκέφτεται εκ των υστέρων”) δεν έπαθε τίποτα».

Ο απερχόμενος διευθυντής του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου δείχνει ότι η οπτική του ξεφεύγει από τη στενή οικονομική διάσταση: «Δίνουμε τόση μεγάλη σημασία στην οικονομία, με αποτέλεσμα να έχει χάσει τον βοηθητικό της ρόλο. Κοντεύουν να υπάρχουν οι άνθρωποι για την οικονομία και όχι η οικονομία για τους ανθρώπους. Οι ιστορικοί του μέλλοντος πιθανώς θα χαρακτηρίσουν την εποχή μας ως ‘‘εποχή του οικονομισμού’’.»

Η Ελλάδα, όπως μας λέει, θα μείνει για πάντα στις σκέψεις του. «Δε σταματάω ποτέ να ασχολούμαι με την Ελλάδα. Δεν είχα ποτέ άλλοτε τόση σχέση με άλλη χώρα. Πέρασα τόσο καιρό να εξηγώ στους μεν πώς λειτουργούν οι δε…». Και καταλήγει, για τις δύο του πατρίδες: «Οι αξίες μας είναι ίδιες, απλώς η ιεράρχηση είναι διαφορετική. Όμως οι ευρωπαϊκές αξίες γενικότερα είναι λίγο πολύ οι ίδιες».