ΔΙΑΛΟΓΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Ευρωπαϊκά Λόμπι: Το δέντρο με τα Χρυσά Μήλα

Της Μυρτώς Πολυμίλη

Λίγα μέτρα έξω από το κτίριο Spinelli του Ευρωκοινωβουλίου μπορεί να βρει κανείς σε μια μικρή νησίδα ένα δέντρο διαφορετικό, πιο κακόφημο από τ΄άλλα. Η μοναδικότητά του δεν έγκειται στην ιδιαιτερότητα του είδους του αλλά στην προέλευσή του. Το έχει χαρίσει και φυτέψει η επαγγελματική ένωση των Ευρωπαίων εργαζομένων σε εταιρίες lobbying, SEAP (Society of European Affairs Professionals) προς «τιμήν» της συνεργασίας και του ανοιχτού διαλόγου μεταξύ των ευρωπαϊκών οργάνων και των επαγγελματιών του είδους. Στην επιγραφή που το συνοδεύει αναφέρεται ότι «σημαντικά ζητήματα πρέπει να επιλυθούν μέσα από συζήτηση και αποφάσεις, με υπομονή, αφοσίωση και αποφασιστικότητα».

Αναπόφευκτα η φυσική εγγύτητα του δέντρου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει χρησιμοποιηθεί από ακτιβιστές και υπέρμαχους της διαφάνειας για να καταδείξει την τουλάχιστον ανησυχητική αυτή σχέση. Με τον αριθμό των εκπροσώπων των λόμπι στις Βρυξέλλες σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Επιχειρήσεων (Corporate Europe Observatory –CEO) να φτάνει τις 30.000 και με το 75% της νομοθεσίας που ψηφίζεται να επηρεάζεται από αυτές τις ομάδες πίεσης, δεν είναι παράξενο ότι προβληματίζει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο αυτή η ιδιαίτερα στενή σχέση.

Ο νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, φαίνεται να αναγνωρίζει τη δικαιολογημένη αυτή ανησυχία. Στην ομιλία του στο Στρασβούργο όπου ανακοίνωσε τις πολιτικές προτεραιότητες της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο θέμα του lobbying. Δεσμεύθηκε να “ενισχύσει την διαφάνεια όσον αφορά τις επαφές που έχουν τα ευρωπαϊκά όργανα με λομπίστες και ενδιαφερόμενους παράγοντες, καθώς οι πολίτες έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν με ποιους συναντιούνται Επίτροποι, ευρωβουλευτές αλλά και εκπρόσωποι του Συμβουλίου”. Υποσχέθηκε λοιπόν ότι η Κομισιόν όχι μόνο “θα δώσει το καλό παράδειγμα” αλλά θα καταθέσει διοργανική τροπολογία για να γίνει υποχρεωτικό το μέχρι στιγμής εθελοντικό Μητρώο Διαφάνειας –ένα μητρώο εκπροσώπων συμφερόντων-.

Είναι όμως όντως, η «μέκκα των λόμπι» οι Βρυξέλλες και τι θα μπορούσε να γίνει για να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια;

Όπως μας επισημαίνει η Amanda McMenamin της Διεθνούς Διαφάνειας, ακόμη και ο δικός της οργανισμός, lobbying κάνει. Μόνο που στη δική τους περίπτωση δεν εργάζονται για κάποια εταιρία αλλά προσπαθούν να προωθήσουν το δημόσιο συμφέρον. Αυτό όμως που τους ενδιαφέρει στα πλαίσια των εκστρατειών που τρέχουν στις Βρυξέλλες, δεν είναι η δαιμονοποίηση των ομάδων πίεσης αλλά η ύπαρξη περισσότερης διαφάνειας στον τρόπο που λαμβάνονται αποφάσεις.  «Θεωρούμε ότι το Μητρώο Διαφάνειας είναι κάπως αναποτελεσματικό σαν εργαλείο, θα μπορούσε όμως να φέρει αποτελέσματα αν ήταν υποχρεωτικό και αν υπήρχαν κυρώσεις σε περίπτωση που λομπίστες δεν εγγράφονται στο μητρώο». Πέρα από το μητρώο όμως, ένα εργαλείο που δημιουργήθηκε το 2008 και που μέχρι στιγμής δεν συμπεριλαμβάνει ούτε τα δύο τρίτα των επαγγελματιών που δουλεύουν σε λόμπι, ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αναγνωρίζει η Διεθνής Διαφάνειας αλλά και η Συμμαχία ALTER-EU (Alliance for Lobbying Transparency and Ethics Regulation), είναι το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας (revolving doors), το πέρασμα πρώην Ευρωπαίων αξιωματούχων και πολιτικών στον κόσμο του lobbying.

Μέχρι στιγμής τα Ευρωπαϊκά όργανα έχουν υιοθετήσει έναν κώδικα δεοντολογίας, ο οποίος απαγορεύει σε πρώην Επιτρόπους να δουλέψουν για ομάδες πίεσης συναφείς του αντικειμένου τους για 18 μήνες μετά την αποχώρησή τους από τα ευρωπαϊκά όργανα. Για τους ανώτερους αξιωματούχους της ΕΕ η απαγόρευση αυτή είναι μόλις ένας χρόνος. Σύμφωνα με τον Erik Wesselius, της Συμμαχίας ALTER-EU, το χρονικό αυτό διάστημα αποχής δεν επαρκεί. Πρέπει να είναι τουλάχιστον δύο χρόνια και πρέπει να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ελέγχου, ο οποίος μέχρι στιγμής είναι ανύπαρκτος.

Από την άλλη πλευρά του τείχους βρίσκονται άνθρωποι όπως ο Καναδός David Zaruk, ο οποίος διδάσκει πάνω στο θέμα του lobbying και έχει δουλέψει σε ομάδες πίεσης στο παρελθόν. Για τον ίδιο, η ύπαρξη ενός Μητρώου Διαφάνειας είναι σχεδόν αδιάφορη, όπως επισημαίνει χαμογελώντας, καθώς το μόνο που θα αλλάξει «είναι να κάνει τους λομπίστες πιο προσεκτικούς». Αυτό που θα ήθελε να υπάρχει είναι ένα μητρώο διαφάνειας για δημοσιογράφους και για ΜΚΟ, όπου πέρα από τα ονόματά τους θα πρέπει να αναγράφονται τα έσοδα και τα έξοδα τους. Με τις προβοκατόρικες παρομοιώσεις και περιγραφές του ο Zaruk θεωρεί ότι οι μεγάλες βιομηχανίες έχουν δαιμονοποιηθεί και ότι υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά στον τρόπο που αντιμετωπίζονται τα λόμπι των μεγάλων επιχειρήσεων και τα λόμπι που δουλεύουν  για περιβαλλοντικούς οργανισμούς.  οργανισμών.

Ο διαχωρισμός καλού και κακού λόμπι δεν είναι κάτι που επισημαίνει μόνο ο Zaruk αλλά και ο επί 17 χρόνια Γερμανός ευρωβουλευτής των Χριστιανοδημοκρατών, Rainer Weiland. “Μια από τις βασικές δυσκολίες που υπάρχουν με το θέμα του λόμπι είναι η αντίληψη ότι πρέπει να διαχωρίσουμε μεταξύ καλού και κακού λόμπι. Κατά την άποψη μου πρέπει να διαχωρίσουμε μεταξύ νόμιμων και παράνομων δραστηριοτήτων. Οτιδήποτε είναι νόμιμο το αντιμετωπίζω με τον ίδιο τρόπο είτε είναι το λόμπι του καπνού είτε είναι μια ομάδα πίεσης που ασχολείται με τη σωστή μεταχείριση των ζώων». Ο 57χρονος Weiland, ο οποίος μέχρι πρότινος προήδρευε στην ομάδα εργασίας για το Μητρώο Διαφάνειας, πιστεύει ότι το Μητρώο πρέπει να γίνει υποχρεωτικό, υποστηρίζει όμως ότι η διαφάνεια δεν είναι πάντα ότι καλύτερο για την πολιτική ζωή της ΕΕ. «Πιστεύω ότι έχουμε φτάσει πλέον σ΄ένα σημείο όπου περισσότερη διαφάνεια δε σημαίνει καλύτερη διακυβέρνηση. Έχουμε φτάσει στο σημείο που περισσότερη διαφάνεια μάλλον προκαλεί χειρότερη διακυβέρνηση και θα σας πω γιατί. Κανείς πλέον δεν κρατά σημειώσεις για κανένα ευαίσθητο θέμα. Σε μερικά χρόνια οι ιστορικοί της Ευρώπης δεν θα έχουν να ανατρέξουν πουθενά και έτσι θα αποκτήσουμε μια συλλογική αμνησία».