ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Ευρωσκεπτικισμός ή καπρίτσιο;

Takis Karagiannis

Πίσω στο 2007, η Βρετανία μπορούσε να καυχιέται για το -13% που σημείωνε στον σχετικό δείκτη εμπιστοσύνης των πολιτών της απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στους θεσμούς της.  Κι -όντως- το έκανε, αφού κάτι τέτοιο θεωρούνταν λόγος για εθνική υπερηφάνεια και τροφή ικανή να θρέψει τον βρετανικό σοβινισμό. Πλέον, όμως, έχει χάσει τα πρωτεία μιας και οι τέσσερις μεγαλύτερες χώρες της Ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία) εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης. Ο ευρωσκεπτικισμός έχει απλωθεί σαν μαύρο σύννεφο πάνω από τη Γηραιά Ήπειρο και το αποτέλεσμα κινδυνεύει να μην είναι απλά μια μπόρα, αλλά μια σαρωτική καταιγίδα.

Ωστόσο, οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές εμφανίζονται μάλλον καθησυχαστικοί για το μέλλον της Ευρώπης. «Δεν είμαστε εδώ για να διαλύσουμε τις δομές της Ένωσης, αλλά να τις αλλάξουμε», τονίζει ο David Borrelli, Ιταλός ευρωβουλευτής και εκ των επικεφαλής του Europe of Freedom and Direct Democracy, του γκρουπ με τις πιο οξείες απόψεις στο Ευρωκοινοβούλιο. Τι είναι αυτό που πραγματικά θέλουν οι ευρωσκεπτικιστές; «Όχι μόνο περισσότερη δημοκρατία, αλλά άμεση δημοκρατία», συνεχίζει ο ίδιος. Εδώ, ωστόσο, υπάρχει μια αντίθεση. Ενώ ο Borrelli ξεκαθαρίζει πως το EFDD είναι πρόθυμο να ακούσει τις άλλες φωνές και να συνεργασθεί μαζί τους, η άλλη πλευρά δεν δείχνει να πείθεται. «Δεν πιστεύουμε πως έχουμε πάντα δίκιο εμείς ή οι άλλοι. Είμαστε ανοιχτοί στη συζήτηση και σε συνεργασίες», λέει χαρακτηριστικά για να έρθει η απάντηση από την Ines Elise Prainsack-Ward, επικεφαλής του γραφείου του Othmar Karas, πρώην αντιπροέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εκ των σημαινόντων στελεχών του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΡΡ): «Αποκλείεται να συνεργαστούμε με τους ανθρώπους του Farrage ή της Lepen». Ωστόσο, το EPP έχει εντελώς διαφορετική αντιμετώπιση προς τους Συντηρητικούς και Ρεφορμιστές: «Πιστεύουμε πως το ECR θέλει να συνεργαστεί και να δράσει εποικοδομητικά στο Κοινοβούλιο. Τις περισσότερες φορές προσεγγίζουν τα θέματα με πολύ πιο δημιουργικό τρόπο απ’ ότι νομίζουμε.» Ποτέ ξανά δεν υπήρξε τόσο έντονα αντιπαραγωγική πολυφωνία στο εσωτερικό της Ένωσης όσο σήμερα. Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνο μεταξύ δυο διαφορετικών ομάδων ή κομμάτων, αλλά ακόμη και μέσα στους ίδιους σχηματισμούς.

Είναι σαφές, λοιπόν, πως στις Βρυξέλλες διεξάγεται ένα παιχνίδι πόκερ, με τον συσχετισμό δυνάμεων και τις συνεργασίες να είναι αυτοί οι παράγοντες που θα παίξουν σημαντικότερο ρόλο απ’ ότι τα φύλλα που κρατούν στα χέρια τους οι παίκτες.

Source: European Council on Foreign Relations

Το πρόβλημα είναι πως η Ευρώπη αντιμετώπισε τον ευρωσκεπτικισμό ως μια “τοπική τρέλα” που έπληττε μόνο τη Βρετανία. Στη συνέχεια, όμως, αποδείχθηκε πως πρόκειται για “ιό” που έχει μολύνει όλη την ήπειρο. Σταδιακά, δημιουργείται ένας μικροαστικός ριζοσπαστισμός που αφήνει πίσω του τα όρια της πολιτικής προσέγγισης κι ανάλυσης κι ενσωματώνει στις τάξεις του από θεωρητικούς του ρεύματος μέχρι όψιμους καιροσκόπους.

Γιατί γίνονται, όμως, όλα αυτά; Που είναι η πηγή το κακού; Όλα κινούνται γύρω από το νόμισμα, επισημαίνει η ευρωβουλευτής του Alternative für Deutschland. Σύμφωνα με την Ulrike Trebesius, «το ευρώ είναι υπεύθυνο για την πλειοψηφία των προβλημάτων μέσα στην Ένωση. Αποτελεί μήλο της έριδος κι είδαμε όλοι τι έγινε με την Ελλάδα πριν μερικά χρόνια και τι ενδέχεται να γίνει συμβεί  ώρα στη Γαλλία». Το πρόβλημα, όμως, δείχνει να έχει ποτίσει για τα καλά δομές και λαούς της Ευρώπης και το μέλλον φαντάζει ζοφερό. «Τα πράγματα σίγουρα θα αλλάξουν, δεν μπορούν να μείνουν στο ίδιο επίπεδο γιατί κάποια στιγμή θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν η βούληση των πολιτών. Αυτοί θα είναι που θα κάνουν πράξη το νέο οικοδόμημα της Ένωσης», προβλέπει ο Borrelli για να έρθει να συμπληρώσει η Trebesius: «Δεν πιστεύω πως οι Schulz και Juncker  μπορούν να εγγυηθούν τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Είναι πολιτικοί που έχουν δοκιμαστεί κι έχουν αποτύχει.»

Στις Βρυξέλλες, εδώ και χρόνια, η αστερόεσσα μπλε σημαία υπερτερεί των άλλων εθνικών συμβόλων. Μπορεί να κυματίζει δίπλα στις υπόλοιπες, αλλά η βαρύτητά της είναι -εξ ορισμού- μεγαλύτερη, αφού μια ολόκληρη ήπειρος επέλεξε αυτό το μέρος για να στεγάσει το στρατηγείο και τις δομές της. Εδώ και δεκαετίες όλα έδειχναν να λειτουργούν με έναν –τουλάχιστον- ικανοποιητικό τρόπο. Αλλά η κρίση που ξέσπασε σήκωσε το χαλί και έφερε στην επιφάνεια τα προβλήματα που με τον καιρό συσσωρεύονταν κάτω από αυτό. Κάποτε, οι αιτίες του ευρωσκεπτικισμού έφταναν μόνο μέχρι το δημοκρατικό έλλειμμα και την ετεροβαρή σχέση μεταξύ των οικονομιών του Βορρά και του Νότου. Όμως, η έξαρση του φαινομένου δεν ήρθε ως αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης μεταξύ των Βρυξελλών και κάποιας χώρας-μέλους, αλλά ως συνέπεια των διαφορετικών επιθυμιών των λαών που ζουν στο κέντρο της Ευρώπης και στην περιφέρειά της. Και το χειρότερο; Και τα δυο μέρη χρησιμοποιούν τα όργανα της Ευρώπης για να προωθήσουν συμφέροντα και επιδιώξεις.